CÔNG TÁC CHỈNH LÝ, NGHIÊN CỨU, BẢO QUẢN VÀ XÂY DỰNG HỒ SƠ KHOA HỌC DI TÍCH, DI VẬT KHAI QUẬT Ở PHÍA TÂY DI CHỈ VƯỜN CHUỐI GIAI ĐOẠN I, NĂM 2025

Ngày 11/5/2025, đoàn công tác của Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội do bà Bạch Liên Hương – Thành ủy viên, Giám đốc Sở đã kiểm tra tiến độ thực hiện chỉnh lý, nghiên cứu, bảo quản và xây dựng hồ sơ khoa học di tích, di vật khai quật ở phía Tây di chỉ Vườn Chuối giai đoạn I, năm 2025 và kiểm tra công tác xây dựng hồ sơ đề nghị xếp hạng di tích khu phía Đông di chỉ khảo cổ học Vườn Chuối. Tham gia Đoàn công tác còn có lãnh đạo Văn phòng Sở, phòng Quản lý Di sản Văn hóa, Lãnh đạo Bảo tàng Hà Nội và Viện Khảo cổ học Việt Nam.

Công tác chỉnh lý, nghiên cứu, bảo quản và xây dựng hồ sơ khoa học di tích, di vật khai quật ở phía Tây di chỉ Vườn Chuối, xã Kim Chung, Hoài Đức là bước kế tiếp của Dự án Khai quật di dời di chỉ khảo cổ Vườn Chuối thuộc phạm vi Dự án: Xây dựng tuyến đường Vành đai 3,5 (các đoạn Km0+600 – Km1+700; Km2+050 – Km2+550; Km3+340 – Km5+500), huyện Hoài Đức (theo Quyết định số 520/QĐ-BVHTTDL ngày 06/03/2024 của Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch về việc khai quật khảo cổ, công tác khai quật khảo cổ đã được thực hiện hoàn thành tháng 3/2025). Công tác chỉnh lý, bảo quản và lập hồ sơ khoa học (chỉnh lý) gồm 2 giai đoạn. Giai đoạn I thực hiện năm 2025 tập trung công tác chỉnh lý hiện vật theo chất liệu và bước đầu nghiên cứu và di cốt người cổ; Giai đoạn II thực hiện năm 2026, tập trung công tác nghiên cứu chuyên sâu và phát hành một số ấn phẩm nghiên cứu liên quan đến công tác khai quật và chỉnh lý di tích, di vật.

Công tác chỉnh lý, lập hồ sơ khoa học là công việc có chuyên môn sâu cần huy động nhiều chuyên gia đầu ngành của nhiều môn khoa học khác nhau thực hiện. Giai đoạn 1, Bảo tàng Hà Nội đã ký đồng với Viện Khảo cổ học thực hiện, dự kiến hoàn thành trong năm 2025. Mục đích đánh giá toàn bộ khối lượng các loại hình di tích (mộ táng, bếp lửa, lò luyện đúc đồng…), di vật (đồ đá, gốm, kim loại, xương, gỗ…) đã được tìm thấy tại 60 hố khai quật trong diện tích 6.000m² ở phía Tây di tích Vườn Chuối theo hướng dẫn tại Quyết định số 86/2008/QĐ-BVHTTDL ngày 30/12/2008 của Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch về việc ban hành quy chế thăm dò, khai quật khảo cổ. Cụ thể:

Phân loại chỉnh lý, nghiên cứu, phân tích so sánh, đánh giá giá trị toàn bộ khối lượng các loại hình di tích (mộ táng, bếp lửa, lò luyện đúc đồng…), di vật (đồ đá, gốm, kim loại, xương, gỗ…) đã được tìm thấy tại 60 hố khai quật trong diện tích 6.000m².
Lập hệ thống hồ sơ khoa học về di tích, di vật và xây dựng các chuyên đề nghiên cứu về các lĩnh vực chuyên sâu nhằm:

Làm sáng tỏ hơn quá trình chiếm lĩnh và làm chủ đồng bằng châu thổ Bắc bộ của cư dân Việt cổ; quá trình hình thành và phát triển của cư dân Việt cổ ở thời điểm bình minh lịch sử trên mảnh đất Thăng Long – Hà Nội; góp thêm tư liệu làm rõ hơn bối cảnh lịch sử – văn hóa, sự phân hóa xã hội mà từ đó hình thành nên nhà nước Văn Lang – nhà nước đầu tiên của dân tộc Việt Nam.
Cung cấp nguồn tư liệu khoa học xác thực và phong phú giúp các cơ quan có liên quan có thêm căn cứ xây dựng các giải pháp bảo tồn lâu dài trình UBND Thành phố phương án phát huy giá trị của nửa phía Đông di tích.

Thực hiện kế hoạch là một bước đi cụ thể có giá trị thực tiễn lớn góp phần cung cấp tư liệu cho việc nghiên cứu khoa học lịch sử, khoa học bảo tồn, tăng cường tiềm năng du lịch và giáo dục truyền thống. Kết quả nghiên cứu khảo cổ học ở di chỉ Vườn Chuối theo cách tiếp cận tổng thể ở kế hoạch này sẽ cùng cấp nguồn tư liệu mới có giá trị thực tiễn to lớn:

Đối với lịch sử dân tộc, tư liệu từ kế hoạch nghiên cứu sẽ làm sáng tỏ hơn quá trình chiếm lĩnh và làm chủ đồng bằng châu thổ Bắc bộ của cư dân Việt cổ; làm sáng tỏ quá trình hình thành và phát triển của cư dân Việt cổ ở thời điểm bình minh lịch sử trên mảnh đất Thăng Long – Hà Nội; góp thêm tư liệu làm rõ hơn bối cảnh lịch sử – văn hóa, sự phân hóa xã hội mà từ đó hình thành nên nhà nước Văn Lang – nhà nước đầu tiên của dân tộc Việt Nam.
Đối với khoa học bảo tồn, tư liệu từ kế hoạch nghiên cứu sẽ cung cấp nguồn tư liệu khoa học xác thực và phong phú giúp các nhà bảo tồn, bảo tàng có thêm những căn cứ xây dựng các giải pháp bảo tồn lâu dài tư vấn cho UBND Thành phố phương án phát huy giá trị di tích. Cụ thể hơn, phục vụ lập hồ sơ đề nghị xếp hạng để Sở Văn hóa và Thể thao trình UBND thành phố Hà Nội báo cáo Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xếp hạng đối với 6.000m2 phía Đông của di chỉ Vườn Chuối.
Việc nghiên cứu tổng thể sẽ làm tăng thêm các giá trị lịch sử – văn hóa nổi bật của di chỉ, trên cơ sở đó, xác định phương án tốt nhất bảo tồn di tích. Di tích được bảo tồn sẽ góp phần tăng cường tiềm năng du lịch, tăng cường sức hấp dẫn của Di sản đối với các du khách trong và ngoài nước, thông qua đó góp phần quảng bá mạnh mẽ hình ảnh của Di sản, của các giá trị văn hóa Thăng Long – Hà Nội; tăng cường giáo dục văn hóa truyền thống, góp phần bồi dưỡng niềm tự hào của các thế hệ người Việt Nam và lịch sử văn hóa, văn minh Việt Nam.

Tổng số Hồ sơ báo cáo kết quả nghiên cứu về di tích, di vật bao gồm nhiều báo cáo nhỏ: 60 báo cáo khoa học về kết quả phân loại chỉnh lý của 60 hố khai quật; các báo cáo chuyên đề về loại hình đồ đá, đồ gốm, kim loại, đồ gỗ; các báo cáo chỉnh lý di cốt người, động vật, thực vật…

Có thể nói lượng sản phẩm của công tác chỉnh lý là rất lớn và rất phong phú, đa dạng, mang tính đặc thù riêng của ngành khảo cổ học. Những kết quả nghiên cứu này sẽ góp phần thiết thực cho việc cung cấp tư liệu để nâng cao hiểu biết về giai đoạn Tiền Thăng Long, về quá trình hình thành nhà nước Văn Lang – nhà nước đầu tiên của nền văn minh Việt cổ.

Tại buổi kiểm tra tại công trường chỉnh lý, sau khi trực tiếp khảo sát hiện trạng di tích và nghe Lãnh đạo Bảo tàng Hà Nội, đại diện Viện Khảo cổ học báo cáo tiến độ thực hiện chỉnh lý, nghiên cứu, bảo quản và xây dựng hồ sơ khoa học di tích, di vật khai quật ở phía Tây di chỉ Vườn Chuối giai đoạn I, năm 2025, Lãnh đạo phòng Quản lý di sản văn hóa báo cáo về công tác xây dựng hồ sơ khoa học đề nghị xếp hạng di tích Quốc gia đối với di chỉ khảo cổ Vườn Chuối, đồng chí Bạch Liên Hương, Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao biểu dương, đánh giá cao công tác chỉnh lý di tích, di vật sau khai quật, đồng thời yêu cầu Lãnh đạo phòng Quản lý di sản văn hóa, Bảo tàng Hà Nội ưu tiên tập trung các nhiệm vụ sau:

Hoàn thành công tác chỉnh lý, nghiên cứu, bảo quản và xây dựng hồ sơ khoa học di tích, di vật khai quật ở phía Tây di chỉ Vườn Chuối giai đoạn I, năm 2025 đúng tiến độ, đảm bảo các yếu tố khoa học. Đồng thời, xây dựng kế hoạch thực hiện công tác chỉnh lý giai đoạn II năm 2026 để phục vụ công tác trưng bày của Bảo tàng Hà Nội.
Đối với công tác xây dựng hồ sơ khoa học đề nghị xếp hạng di tích Quốc gia đối với di chỉ khảo cổ Vườn Chuối (phần di tích gò phía Đông, di chỉ Vườn Chuối): Giám đốc Sở giao các đơn vị có liên quan sớm hoàn thiện và trình hồ sơ đề nghị xếp hạng để Sở Văn hóa và Thể thao trình UBND thành phố Hà Nội báo cáo Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xếp hạng đối với 6.000m2 phía Đông, sớm khoanh vùng bảo vệ di tích và có cơ sở tiến hành các giải pháp phát huy giá trị di tích sau này.
Đối với công tác bảo tồn và phát huy giá trị di tích, di vật: song song với việc lập hồ sơ xếp hạng di tích, các đơn vị cần phối hợp, xây dựng phương án bảo tồn, phát huy giá trị di tích, di vật đối với 6.000m2 phía Đông, đảm bảo đồng bộ với quy hoạch khu đô thị Kim Chung – Di Trạch đang triển khai.

Trước đó, ngày 06/05/2025, Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội đã có Tờ trình số 252/TTr-SVHTT trình UBND thành phố Hà Nội xem xét, có văn bản đề nghị Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch chấp thuận chủ trương xây dựng hồ sơ khoa học đề nghị xếp hạng di tích quốc gia di chỉ khảo cổ Vườn Chuối, xã Kim Chung, huyện Hoài Đức, thành phố Hà Nội.

MỘT SỐ HÌNH ẢNH

Bà Bạch Liên Hương – Thành ủy viên, Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội cùng Đoàn công tác kiểm tra, khảo sát khu vực 6.000m2 phía Đông đề nghị xếp hạng di tích Quốc gia đối với di chỉ khảo cổ Vườn Chuối

Đoàn công tác nghe giới thiệu sơ bộ về công tác chỉnh lý, nghiên cứu, bảo quản và xây dựng hồ sơ khoa học di tích, di vật khai quật ở phía Tây di chỉ Vườn Chuối giai đoạn I, năm 2025