Tiếng Việt
English
Hang Sũng Sàm, còn gọi là hang Giặc hay hang Ông Bảy, là một trong những địa điểm khảo cổ học tiêu biểu thuộc Văn hóa Hòa Bình, nằm ở khu vực Thung Vương, xã Hương Sơn, huyện Mỹ Đức, Hà Nội. Hang cách sông Đáy khoảng 4km, cách quận Hà Đông hơn 50km về phía Đông Bắc. Với địa thế hiểm trở trên độ cao khoảng 85m, đường lên hang dốc đứng, nơi đây ẩn chứa một không gian cư trú cổ xưa đầy bí ẩn và giá trị.
Hang ăn sâu khoảng 30m vào lòng núi đá vôi, nơi rộng nhất khoảng 10m, vòm trong hang uốn lượn phức tạp, có điểm cao tới 8,5m. Cửa hang hướng Tây Nam, rộng 20m, cao 16m, nhìn ra vùng Thung Vương rộng lớn. Phần nền hang chủ yếu là lớp vỏ ốc núi Cyclophorus, có độ dày từ 0,6 đến 1,5m, cho thấy đây từng là nơi cư trú lâu dài của người tiền sử. Đặc biệt, trên nóc hang còn thông lên một hốc nhỏ có thể chứa 6-7 người, cũng có dấu tích văn hóa khảo cổ.
Cửa hang Sũng Sàm
Cuộc khai quật do các nhà khảo cổ tiến hành năm 1975 đã phát hiện hơn 2.200 hiện vật, đa số là công cụ đá ghè đẽo, mài, gồm công cụ hình bầu dục, công cụ chặt thô, rìu ngắn, chày nghiền, bàn nghiền và nhiều mảnh tước. Ngoài ra còn có các mảnh gốm thô trang trí hoa văn khắc vạch, thừng, nhiều xương và răng động vật – tàn tích của bữa ăn, và đặc biệt là một số mảnh xương sọ và răng người. Những công cụ đá ở đây được chế tác từ cuội diabaz, quartzite, bazan – nhiều khả năng được vận chuyển từ nơi khác về, cho thấy tính chất như một công xưởng chế tác của cư dân tiền sử. Hang Sũng Sàm không chỉ là nơi cư trú mà còn được sử dụng như một khu mộ táng.
Một điểm độc đáo của Hang Sũng Sàm là sự khác biệt so với các di chỉ Văn hóa Hòa Bình khác – đó là tỷ lệ vỏ ốc núi chiếm tuyệt đối trong tầng văn hóa, thay vì vỏ ốc suối thường thấy. Điều này phản ánh phương thức sống thích nghi rõ rệt của cộng đồng người cổ trong vùng núi đá vôi, thay vì cư trú gần các dòng suối lớn. Mặc dù có suối Rồng chảy gần hang, nhưng nguồn nước này nghèo sinh vật, ít ốc, ít cá, khiến cư dân xưa phải tìm đến nguồn thực phẩm từ rừng núi, đặc biệt là ốc núi.
Một số hiện vật tiêu biểu đang được lưu giữ và bảo quản tại Bảo tàng Hà Nội
Không chỉ riêng hang Sũng Sàm, khu vực Hương Sơn còn ghi dấu một số địa điểm khác thuộc Văn hóa Hòa Bình như mái đá Sập Bon (thôn Đục Khê), hang Luồn (thôn Hội Xá), với các công cụ đá, mảnh tước và di tích văn hóa đá mới được tìm thấy. Điều này cho thấy cả vùng Hương Sơn là một trong những không gian định cư sớm của người Việt cổ, có vai trò quan trọng trong tiến trình phát triển văn hóa tiền sử tại miền Bắc Việt Nam.
Trong thời gian tới, những hiện vật đặc sắc từ hang Sũng Sàm sẽ được giới thiệu đến công chúng trong chủ đề “Hành trình đến Thăng Long” thuộc trưng bày thường xuyên tại Bảo tàng Hà Nội. Đây là dịp để khách tham quan có thể được tận mắt chứng kiến và khám phá những chứng tích sống động của cư dân nguyên thủy – những người đã đặt nền móng đầu tiên cho hành trình hình thành và phát triển đất Thăng Long – Hà Nội ngàn năm văn hiến./.
Thùy Dương
