Tiếng Việt
English
Trong không khí cả nước nô nức chào mừng Lễ Kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám (19/8/1945 – 19/8/2025) và Quốc khánh nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam (02/9/1945 – 02/9/2025). Chúng tôi, kể lại câu chuyện gặp gỡ nhà giáo, nhà văn Trần Đồng Quang – nhân chứng sự kiện giành chính quyền ở Hà Nội 80 năm trước.
Đón tiếp chúng tôi tại nhà riêng ở ngõ Nghi Tàm. Ông kể với chúng tôi trong quá trình dạy học đã sưu tầm và lưu giữ được nhiều tư liệu; trong đó có tấm ảnh chụp chiếc cổng chào chào mừng Cách mạng tháng Tám năm 1945. Tấm ảnh được cha của ông là Trần Nhữ Đồng chụp trong bối cảnh lịch sử: Quân và dân Hà Nội cùng với nhân dân cả nước hân hoan chào đón thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám năm 1945.
Sau khi Nhật đảo chính Pháp ngày 09/3/1945 và đầu hàng Đồng Minh ngày 13/8/1945. Trung ương Đảng và Tổng bộ Việt Minh quyết định Tổng khởi nghĩa trên toàn quốc. Đêm 17/8/1945 tại Hà Nội, Thành ủy và Ủy ban Quân sự Cách mạng Hà Nội họp ở Cầu Giấy quyết định khởi nghĩa. Ngày 19/8, từng đoàn người từ nội thành và ngoại thành mang cờ Việt Minh, khẩu hiệu, gươm, giáo, mã tấu tiến vào trung tâm, tham gia mít tinh trước cửa Nhà hát Lớn…. Gia đình ông sinh sống ở phố Tràng Tiền nên cảm nhận rất rõ không khí của buổi lễ mít tinh, chứng kiến lá cờ đỏ sao vàng hiện ra ở mặt trước Nhà hát Lớn, tiếng hò reo, tiếng hô khẩu hiệu của những đoàn người đổ bộ ra Bờ Hồ, chiếm Phủ Khâm sai, Tòa Thị chính, Kho bạc, Bưu điện, Sở Cảnh sát, Trại Bảo an… Lực lượng cách mạng đã giành được hầu hết các cơ sở quan trọng của Hà Nội.
Bà Nguyễn Khoa Diệu Hồng đọc lời hiệu triệu của Việt Minh.
Sau thành công của Cách mạng Tháng Tám, người dân Hà Nội hân hoan ăn mừng; nhiều cổng chào chào mừng đã được dựng lên ở hầu hết các con phố. Ông kể với chúng tôi: “Nhớ lại hình ảnh hồi đó, bọn trẻ chúng tôi trong trang phục quần sóc xanh, áo màu nâu, đội mũ ca nô lệch, trên tay khua trống ếch vang động để ăn mừng nền độc lập. Hà Nội như tươi tỉnh và sống lại. Tất cả các đường phố Hà Nội đều dựng cổng chào, chào mừng độc lập tự do. Hình ảnh người dân trong phố cùng nhau kê bàn ghế ăn cơm liên hoan bên cạnh những chiếc cổng chào”.
Những chiếc cổng chào ngày ấy được người dân tự làm bằng nhiều chất liệu khác nhau: khung làm bằng gỗ, xung quanh căng vải rồi kẻ vẽ tạo nhiều dáng tạo hình: “Hồi đó, cậu tôi là một chiến sỹ Vệ quốc đoàn dắt tôi đi trên đường phố. Phố Hàng Đào là nơi buôn bán sầm uất, ngày đó còn có xe điện chạy leng keng giữa phố, trên đầu là hàng dây điện 1 chiều, hai bên hè là hai cột đèn sắt sơn đen. Tôi nhớ mãi chiếc cổng chào nhìn về phố Hồ Gươm trên trục đường phố Hàng Đào, Hàng Ngang được viết rất trang trọng nổi bật với dòng chữ “19-8 cách mạng tháng Tám thành công muôn năm”; chính giữa là hình tượng một tráng sĩ khăn đầu rìu, mình trần đóng khố trong tư thế chiến thắng trở về, tay giương cao ngọn đuốc sẵn sàng chiến đấu, cùng với cờ đỏ sao vàng bay quanh, bên cạnh là hình tượng các tầng lớp nhân dân đang hân hoan chào đón thắng lợi của cuộc cánh mạng tháng Tám trường kỳ vẻ vang”.
Hình ảnh chiếc cổng chào Chào mừng Cách mạng tháng Tám năm 1945 được ông giới thiệu trên một số trang báo và tạp chí như: báo Hà Nội mới, báo Tiếng nói Việt Nam, Tạp chí Xưa và nay, Tạp chí Nhiếp ảnh Việt Nam, Tạp chí Nhân Đạo. Với giá trị và ý nghĩa lịch sử, ông đã tặng cho Bảo tàng Hà Nội bức ảnh này để lưu giữ, trưng bày giới thiệu với công chúng như một phần ký ức của Hà Nội.
Th.s Kiều Tuấn Đạt
Phòng Sưu tầm, Kiểm kê và bảo quản
