Hầm tăng xê – Một phần ký ức của người Hà Nội về những năm kháng chiến chống Mỹ

  

Hầm tăng xê- hiện vật Bảo tàng Hà Nội

 

Các cuộc không kích của quân đội Mỹ lấy đi của Hà Nội nhiều thứ nhưng cũng đem lại cho người dân Thủ đô nhiều điều, lớn nhất phải kể đến sự bình thản và kinh nghiệm khi đối mặt với bom đạn. Có lẽ không một quốc gia nào lại có Thủ đô được trang bị nhiều hầm cá nhân đến thế. Vật liệu làm hầm rất đơn giản bao gồm: xỉ than, vôi, cát, xi măng. Về mặt kết cấu giống như người ta đúc ống cống ngày nay. Đường kính căm hầm khoảng 80 cm. Chiều cao nhỉnh hơn, chừng 1m. Ống phía dưới có đáy, có rốn múc nước. Ống phía trên có một phần khuyết để làm bậc lên xuống. Phía trên có nắp đúc bằng bê tông cốt thép. Hố đặt nằm so le hai bên vỉa hè, giúp cho khoảng cách chạy từ nơi bất kỳ đến hố là ngắn nhất, do vậy hầu như trước cửa nhà nào cũng đều có một chiếc. Sau khi trộn vật liệu người ta đổ vào khuôn, đầm và chờ phơi khô. Những hầm cá nhân của các gia đình tự đào (thường gọi là hầm tăng xê) trên vỉa hè trước cửa mỗi ngôi nhà, nơi tập trung đông người như tập thể Nguyễn Công Trứ, quanh Bờ Hồ, gần Nhà hát Lớn... Dọc các ngõ phố, bên các vườn hoa Hà Nội đều có hầm trú bom.

 

 

Hầm tránh bom trên đường phố Hà Nội

 

 Theo tính toán, cứ 20m có một căn hầm như thế nằm so le nhau hai bên vỉa hè. Kể từ chiến tranh phá hoại đến khi B-52 ném bom đánh phá miền Bắc, quân và dân Thủ đô đã đào khoảng 40 vạn hầm tăng xê và 9 vạn căn hầm tập thể đủ chỗ trú ẩn an toàn cho cỡ 90 vạn người. Để giữ tính mạng cho người dân, Bí thư Thành ủy Hà Nội khi đó là đồng chí Nguyễn Văn Trân đã chỉ đạo: "Yêu cầu đặt ra của thành phố là mỗi người bám trụ lại Hà Nội phải có 3 hầm trú ẩn: tại nhà, ở cơ quan và trên đường phố". Tính tổng cộng Hà Nội khi đó có tới 230.000 hầm tăng xê và hàng nghìn hầm tập thể. Những ống bê tông dùng làm hầm cá nhân trên đường phố Thủ đô năm đó được sản xuất hàng loạt từ Xí nghiệp Xi măng Vĩnh Tuy. Chỉ trong một thời gian ngắn, với tinh thần trách nhiệm cao, các công nhân ở đây đã biến hàng núi xỉ than thành những hầm cá nhân đúc sẵn nắp bằng cui rơm chống mảnh bom rất hữu hiệu.

 Trong giai đoạn chiến tranh, gần như phố nào ở Hà Nội cũng có những chiếc hầm như vậy. Khi có báo động, nếu ở nhà thì chạy ra đầu ngõ, nếu đang trên đường thì dừng lại tìm một cái hầm gần nhất và nhảy xuống. Người Hà Nội đã quen với điều đó trong suốt một thời gian dài. Để gợi lại những ký ức của thời kỳ kháng chiến chống Mỹ, phần trưng bày thường xuyên của Bảo tàng Hà Nội sẽ trưng bày tái tạo lại một số chi tiết về cuộc sống thời chiến tranh chống Mỹ của người Hà Nội. Trong đó có sử dụng một số thủ pháp công nghệ: âm thanh, ánh sáng, màn hình tương tác giúp cho khách tham quan trải nghiệm, hồi tưởng lại ký ức của một thời kỳ oanh liệt.

Phòng Trưng bày – Tuyên truyền