Tiếng Việt
English
Trong dòng chảy lịch sử Thủ đô, mỗi hiện vật được lưu giữ tại Bảo tàng Hà Nội đều mang trong mình một câu chuyện về con người và cuộc sống nơi mảnh đất kinh kỳ. Giữa những kỷ vật ấy, chiếc xe kéo – phương tiện di chuyển quen thuộc của người Hà Nội đầu thế kỷ XX vẫn âm thầm kể lại những ký ức về một thành phố đang chuyển mình từ truyền thống đến hiện đại.
Xe kéo xuất hiện ở Việt Nam vào cuối thế kỷ XIX, trong bối cảnh Hà Nội trở thành trung tâm hành chính và thương mại quan trọng dưới thời Pháp thuộc. Phương tiện này có nguồn gốc từ Nhật Bản, được người Pháp đưa vào Đông Dương như một hình thức vận chuyển tiện lợi cho đô thị. Ban đầu, xe kéo chỉ dành cho tầng lớp thượng lưu, quan chức hay người nước ngoài và dần trở nên phổ biến, trở thành một phương tiện quen thuộc đan xen giữa nhịp sống phố phường Hà Nội.
Xe kéo tay là một phương tiện di chuyển đặc trưng ở Việt thời thuộc địa
Chiếc xe kéo thường được làm bằng gỗ và kim loại, có hai bánh lớn, thân xe gắn liền với hai càng dài phía trước để người phu kéo điều khiển. Phần chỗ ngồi được bọc đệm, có mái che bằng vải hoặc da để che nắng, che mưa.
Dù thiết kế đơn giản, xe kéo lại thể hiện rõ nét sự khéo léo trong thủ công và sự thích ứng của người Việt với phương tiện du nhập từ phương Tây. Mỗi chi tiết từ trục bánh đến tay cầm đều phản ánh tinh thần tỉ mỉ, cần cù của người thợ xưa.
Hình dáng của chiếc xe kéo tay
Trong những thập niên đầu thế kỷ XX, xe kéo là hình ảnh quen thuộc trên các tuyến phố như Tràng Tiền, Hàng Đào, Hàng Trống, hay quanh Hồ Gươm. Người kéo xe, thường gọi là “phu kéo”, phần lớn là dân lao động nghèo, mưu sinh bằng sức lực của mình. Họ gắn bó với từng nẻo đường, từng nhịp sống của Hà Nội xưa – nơi tiếng bánh xe lăn hòa cùng tiếng rao đêm, tiếng tàu điện leng keng tạo nên bản hòa âm đặc trưng của Thủ đô trong ký ức.
Xe kéo cũng từng là phương tiện di chuyển của nhiều gia đình khá giả, là “chiếc xe sang” của thời bấy giờ tượng trưng cho sự tiện nghi và nét thanh lịch của đô thị Hà Nội đang trong giai đoạn giao thoa văn hóa Đông – Tây.
Phu kéo chở khách trên phố Hà Nội đầu thế kỷ XX – hình ảnh quen thuộc một thời của Thủ đô
Xe kéo không chỉ là một phương tiện đi lại, mà còn là biểu tượng của một thời kỳ đô thị hóa. Nó phản ánh quá trình chuyển biến trong tư duy, lối sống và tổ chức xã hội của người dân Hà Nội giai đoạn đầu thế kỷ XX. Từ góc nhìn văn hóa, hình ảnh chiếc xe kéo gợi nhắc về tinh thần lao động, sự bền bỉ và những lát cắt chân thực trong đời sống thường nhật của cư dân đô thị xưa.
Không ít tác phẩm nhiếp ảnh, tranh vẽ, và phim tư liệu đã ghi lại hình ảnh xe kéo, góp phần lưu giữ một giai đoạn đặc sắc trong tiến trình phát triển của Thủ đô.
Xe kéo tay của người Việt xuất hiện trong hội chợ Quốc tế Paris 1889
Với lớp sơn đã phai màu theo thời gian, bánh xe mòn vẹt dấu đường, hiện vật này không chỉ mang giá trị vật chất mà còn chứa đựng giá trị tinh thần to lớn, là minh chứng cho sự phát triển của đô thị, cho ký ức và bản sắc văn hóa của người Hà Nội.
Chiếc xe kéo ấy, qua bàn tay phục dựng và trưng bày cẩn trọng, trở thành cầu nối giữa quá khứ và hiện tại, giúp công chúng, đặc biệt là thế hệ trẻ hiểu hơn về một giai đoạn lịch sử đáng nhớ của Thủ đô.
Xe kéo được trưng bày tại Bảo tàng Hà Nội
Câu chuyện ấy sẽ được tái hiện trong chủ đề “Hà Nội thế kỷ 19 – 20” tại Bảo tàng Hà Nội sắp tới, nơi những hiện vật, hình ảnh và tư liệu quý giá cùng góp phần khắc họa diện mạo của một Hà Nội vừa cổ kính, vừa đang trên hành trình đổi thay.
Bằng việc lưu giữ và giới thiệu chiếc xe kéo cùng nhiều hiện vật khác, Bảo tàng Hà Nội mong muốn đưa công chúng trở lại với không gian Hà Nội xưa – nơi mỗi vật dụng, mỗi câu chuyện đều phản chiếu nếp sống thanh lịch, tinh tế và đầy nhân văn của con người Tràng An.
Phòng Trưng bày – Tuyên truyền
